Blog

En değerli varlıklar sıralaması hep yıllarca döviz, altın ve mücevher  olarak belirtildi, ancak bilgisayarın icadı ve internetin yaygınlaşması ile beraber “veri” kavramı gelişti ve en değerli varlıklarımız listesinde en baştaki yerini aldı.

Peki verilerimiz nerede?

• Bir sabit disk içerisinde
• Bir taşınabilir disk içerisinde
• Bir USB bellek ya da hafıza kartı içerisinde
• Bir cep telefonun içerisinde
• CD/DVD/BluRay içerisinde
• Bir ağ depolama cihazı içerisinde
• Bulutta depola alanlarından birinde

Bu nedenle kişisel veya kurumsal bilgilerimizi elektronik olarak depoladığımız sabit diskler, USB veya taşınabilir bellekler gözümüz gibi korumamız, kullanım sırasında itina ve özen göstermemiz gereken en kıymetli varlıklarımız haline gelmişlerdir.   

Günümüzde ağ temelli ve bulutta çalışan veri depolama teknolojileri giderek popülerlik kazanmaya başlamış olmasına rağmen, kişisel ve ticari amaçla kullanılan en yaygın veri depolama birimi açık ara sabit disklerdir.

Sabit diskler, basit yapıda görünseler de dijital bilgileri manyetik alanlara depolamak için birlikte çalışan bir dizi çok hassas konumlandırılmış mekanik ve elektro manyetik bileşenden oluşurlar. Bu mekanik bileşenler, inanılmaz bir hassasiyetle çok yüksek hızlarda çalışırlar. Kişisel veya kurumsal verilerinizi depolamak amacıyla sabit disk olarak, en iyi markanın en kaliteli ürününe sahip olup azami dikkat ve özen ile kullanmanız durumunda dahi çeşitli nedenlerle veri kaybı yaşamanız ve hatta verilerinizi tamamen kaybetmeniz muhtemeldir. Örneğin, kullanım amacına ve süresine göre motor veya diğer fiziksel bileşenlerin üzerinde oluşacak stres kaynaklı yıpranma nedeniyle diskiniz zaman içerisinde arızalanabilir ya da elektronik hasar, fiziksel darbe veya diğer çevresel nedenlerden dolayı çalışmayabilir. Son olarak, hatalı kapatma, ani güç kesintisi, zararlı yazılımlar, sistem çökmeleri vb. nedenlerden kaynaklı mantıksal sorunlar nedeniyle verilerinize erişemeyebilirsiniz.

Peki, gözümüz gibi koruduğumuz ve itinalı bir şekilde kullandığımız sabit diskimiz yukarıda sıralananlar veya farklı bir nedenden dolayı arızalandı ve verilerimize bir türlü erişemiyoruz. Bu durumda verilerimizin güvenliğini sağlamak, mümkün olması durumunda geri kurtarmak ve kalıcı veri kayıplarına neden olabilecek hataları yapmamak amacıyla atılması gereken en hızlı ve önemli adım bir veri kurtarma uzmanından destek almaktır. Verilerimizi kurtarmak amacıyla uzmandan destek almadan önce ne yapmadığımız çok daha önemli olduğundan “ne yapmalıyız?” sorusundan ziyade “NE YAPMAMALIYIZ?” sorusuna cevap vermek gerekmektedir. Çünkü verilerimizi kurtarmak için bilinçsiz bir şekilde yapacağımız hatalı işlemler verilerimizin geri döndürülemez bir şekilde kaybolmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, yapılması gerekenlerden önce veri kurtarma uzmanının yapacağı işi sekteye uğratmamak adına, yapılmaması gerekenleri maddeler halinde sizlerin bilgisine sunmak ve istedik. Gelin nedenlerini de açıklayarak birer birer ne YAPMAMAMIZ gerektiğini sıralayalım.

• YANLIŞLIKLA VERİ SİLİNMESİ DURUMUNDA SABİT DİSKİ KULLANMAYA DEVAM ETMEK!

Bilgisayarın sabit diskinin ya da harici bir diskin yanlışlıkla ya da kasten silinmesi durumunda o diski kullanmaya devam etmek, biçimlendirmek, yeniden işletim sistemi kurmak, içerisine dosya kopyalamak, veri kurtarma yazılımı kurmak gibi işlemler veri kurtarma olasılığını olumsuz yönde etkilemekte, pek çok vakada ise imkânsız hale getirmektedir.  Her ne sebeple olursa olsun sabit diskinizden bir şey silindi ise asla bir veri kurtarma uzmanına danışmadan kulaktan duyma bilgilerle işlem yapmayınız.

• VERİ KURTARMA YAZILIMLARIYLA DENEMELERDE BULUNMAK!

Gelişi güzel veri kurtarma yazılımlarını kullanmayınız. Özellikle veri kurtarma yazılımlarını veri kaybı yaşanan bilgisayara asla kurmayınız. Unutulmamalıdır ki, profesyonelce kullanılan veri kurtarma yazılımları çoğu zaman mantıksal sorunlar için etkili bir seçenek olabilir, ancak manyetik disk ve okuma/yazma kafası üzerindeki fiziksel hasarları ve sorunları düzeltme yetenekleri yoktur. Mantıksal bir arıza olarak yorumladığınız sorunların altında fiziksel bir arızanın veya fiziksel hasar olarak yorumladığınız sorunların altında mantıksal arızaların bulunma ihtimali olduğunu asla unutmayınız. Bu nedenle uzmanı tarafından yapılmayan bir müdahalenin geri dönüşü olmayabilir ve verilerini tamamen kaybedebilirsiniz.

• SABİT DİSKİ ÇALIŞTIRMAYA DEVAM ETMEK!

Sabit diskiniz olağandışı sesler çıkartıyor, motoru dönmüyor ve enerji verdiğinizde tepki vermiyor ise kesinlikle çalışmaya zorlanmamalı ve derhal elektrikle bağlantısı kesilmelidir. Aksi halde diskin hassas parçalarının zarar görmesine, diskin plakalarının manyetik yüzeylerine hasarlı okuma yazma kafalarının temas etmesi sonucu buz pateni gibi çizilmesine ve neticede geri dönüşü olmayan hasarlara neden olabilirsiniz.

• SABİT DİSK KAPAĞINI AÇMAK!

Sabit diskin içerisinde yer alan bileşenler son derece hassastır ve tamamen dış dünyadan yalıtılmış durumdadır. Sabit disklere fiziksel müdahale bu konuda uzmanlaşmış kişiler tarafından veri kurtarma laboratuvarında tozsuz ve steril bir temiz kabin içerisinde özel ekipmanlarla yapılması gerekmektedir. Temiz kabin ortamı olmadan sabit diskin kapağının açılması çok hassas olan bileşenlerin toz ve partiküllerle kirlenmesine ve neticede hasar görmesine neden olacaktır. Bu durum veri kurtarma imkanı olan pek çok sabit diskin hasar görmesine neden olacaktır. Laboratuvarlarımıza veri kurtarma amacıyla gelen pek çok sabit diskin ya sahibi ya da yetkisiz kişilerce açıldığına ve disk içerisindeki parçaların kurcalandığına sık sık şahit olmaktayız.

• BİLİM VE AKIL DIŞI TAVSİYELERE UYMAK!

Sabit diskinizi asla dondurmayınız, ısıtmayınız ve yıkamayınız!… Bu tavsiyemiz çoğunuza biraz absürt gelebilir, ancak bu tür yaklaşımları sergileyenlere geçmiş dönemlerde şahit olduğumuzdan, burada özellikle belirtmek istedik. Sabit diski buzlukta dondurmak disk içerisinde yoğuşmaya neden olmakta ve disk içerisinde damlacıkların oluşmasına ve neticede okuma yazma kafalarının hasar görmesine neden olmaktadır. Isıtmak ise çok hassas olan disk bileşenlerinin genleşerek sıkışmasına, bazı akşamların erimesine ve diskin tam işlev kaybına sebep olmaktadır. Yıkama gibi herhangi bir mantıksal açıklaması olmayan bir fiili sanırız açıklamamıza gerek olmayacaktır. Bu bağlamda kulaktan duyma şehir efsaneleri asla itibar etmeyiniz.

• İLKEL ONARIM METOTLARI!

Televizyon kumandamızın çalışmadığı durumlarda, kumandayı bir elle kavrayıp diğer elimizle hafif sertlikle bir iki vururuz ve genellikle de kumanda çalışır, ancak bu yöntem televizyon kumandasında her ne kadar işe yarasa da sabit disk içerisindeki hassas bileşenlere çok ciddi zararlar vererek geri dönüşü olamayan sonuçlara neden olmaktadır. Bir diske asla vurmayınız ve bir yere çarpmayınız, hele hele çalışırken asla sarsmayınız.

• ELEKTRONİK AKSAMI KURCALAMA!

Sabit disklerin alt bölümünde bulunan yeşil veya mavi renkli devre kartlarını (PCB) asla sökmeyiniz. PCB adı verilen bu kartın üzerindeki bazı bileşenler verilerinize kavuşmanızı sağlayacak önemli anahtar parçalardır. Meydana gelmiş / getirilmiş herhangi bir arıza nedeniyle devre kartını değiştirmek başarılı kurtarma olasılığını kesinlikle azaltan bir faktördür. Bu nedenle bu kart üzerinde herhangi bir işlem yapmayınız ve benzer yapıdaki bir PCB kartı takarak deneme yapmayınız.

Yukarıda maddeler halinde sıraladığımız “yapılmaması” gereken hususlara dikkat etmeniz, veri kurtarma uzmanın gerekli profesyonel yazılım ve donanımlarla verilerinizi kurtarma yönündeki gayretlerine katkı sağlayacaktır. Profesyonel bir hizmet aldığınızda da diskin hikayesi hakkında açık ve net bir şekilde veri kurtarma uzmanını bilgilendirmeyi de unutmayınız.

Son olarak, bilginin güç olduğu çağımızda kişisel ve kurumsal verilerimizi depoladığımız USB belleklerden sabit disklere kadar bütün depolama aygıtlarının hassas elektronik parçalardan oluştuğunu ve bunlar üzerinde yapılacak işlemlerin de aynı şekilde profesyonellik ve hassasiyet gerektirdiğini asla unutmayınız. Sonraki yazılarımızda, gerek depolama aygıtlarımıza göstermemiz gereken hassasiyet ve ihtimamı, gerekse veri kurtarma anlamında profesyonelliğin ne denli önemli olduğunu çeşitli olay ve örneklere anlatmaya devam edeceğiz.   

Yiğit Emre Çetinkaya – Data Recovery Expert – DIFOSE Digital Forensics Services LLC

Onur Saban – Data Recovery Expert – DIFOSE Digital Forensics Services LLC